De belangrijkste wijziging aan het JRM 2 ten opzichte van het JAS is in onze ogen vanaf het begin van een Wetsanalysetraject en consequent het optimaal gebruiken van juridische scenario’s. Een juridisch scenario beschrijft hoe een burger of bedrijf een bepaald stuk wet- en regelgeving ervaart of doorloopt in de wetsuitvoering. Het is als het ware de eenheid van wetsuitvoering. Een juridisch scenario wordt opgedeeld in afzonderlijke juridische aktes. Dit moet niet verward worden met een notariële akte, maar is vergelijkbaar met een akte in een toneelstuk.
Een juridische akte beschrijft hoe vanuit een juridische begintoestand, bestaande uit rechtsbetrekkingen en juridisch relevante feiten [welke verzamelingen soms leeg kunnen zijn], via door een rechtsfeit veroorzaakte rechtsgevolgen leiden tot de juridische eindtoestand van die juridische akte. De rechtsgevolgen representeren de wijzigingen van de juridische eindtoestand ten opzichte van de juridische begintoestand van de juridische akte. Een opvolgende juridische akte pakt vervolgens die eindtoestand als begintoestand en beschrijft na de juridische toestandsveranderaar (rechtsfeit) de volgende juridische verandering en de daaruit te ontstane juridische eindtoestand. Een juridisch scenario en daarmee de onderliggende juridische aktes worden zowel op instantieniveau (voor specifiek ingevulde rechtssubjecten, rechtsbetrekkingen, rechtsfeiten, rechtsgevolgen, afleidingsregels en juridisch relevante feiten) als op typeniveau beschreven (juridisch scenariotype).
Juridische scenario’s al vanaf het prille begin van het toepassen van Wetsanalyse (dan nog in de vorm van een praktijkvoorbeeld in tekst, wat geleidelijk aan, via het vroegtijdig gebruik van een tijdlijn, wordt geformaliseerd in een juridisch scenario) meenemen, heeft veel voordelen. Dat kunnen we aantonen door de proeven die zullen worden gepubliceerd. Allereerst helpt het in het verduidelijken van de opdracht waarvoor in een Wetsanalysetraject een stuk analyse wordt uitgevoerd.
Waar voorheen alleen de ‘happy flow’ (vaak impliciet en onbewust) als enige juridisch scenario werd meegenomen, wordt nu bewust gekozen welk(e) juridisch scenario(s) ondersteund moet worden. Bijvoorbeeld niet alleen ‘nareis’, maar ook ‘nareis op nareis’.
Zo stellen juridische scenario’s ons in staat om beter rekening te houden met wetsuitvoering die afwijkt van hoe deze in de wetgeving is voorzien en bedoeld. Juridische scenario’s bieden ons grip op de dynamiek en onvoorspelbaarheid van de praktijk van de wetsuitvoering.
Het grote voordeel van het centraal stellen van juridische scenario’s is eigenlijk gebaseerd op een veel gebruikt beginsel. Door niet in een keer een heleboel scenario’s in het wetsanalyseproces aan te pakken, is de focus veel duidelijker en is dit voor iedereen in het Multi-Disciplinair Team (MDT) te volgen. Door juridisch scenario voor juridisch scenario volledig en perfect uit te voeren doe je niets te veel en niets te weinig.
Het is uit het bovenstaande heel begrijpelijk waarom Wetsanalyse niet altijd geleid heeft tot de beoogde resultaten in de periode 2020-2024. Met een juridisch scenario kunnen alle leden van het Multi-Disciplinair Team (MDT) meegenomen worden, het is voor eenieder te begrijpen (die daartoe de betreffende opleiding heeft gevolgd of zich anderszins eigen heeft gemaakt). Een juridisch scenario is gebaseerd op feiten uit de werkelijkheid die niet ter discussie staan. Uit het juridisch scenario volgen de hoofdclassificaties en vanuit de hoofdclassificatie de afhankelijke classificaties. Hieruit volgt een eenduidig en herhaalbaar uit te voeren protocol.
Het juridisch scenario geeft overzicht in de wetsuitvoering, waarbij de classificaties het inzicht geven in de relevante wetgeving, uiteraard op basis van de kennis van de patronen van juridische scenario’s en aktes en de regels van het JRM 2. Subjectief recht en objectief recht worden met de aanpak o.b.v. het JRM 2 integraal geanalyseerd en geclassificeerd. In het boek Wetsanalyse voor een werkbare uitvoering van wetgeving met ICT en de Handeling Wetsanalyse in de praktijk is helaas zowel het onderscheid als de samenhang tussen objectief en subjectief recht onvoldoende beschreven. In een juridisch model op basis van het JRM 2 wordt de referentiële integriteit geborgd tussen de juridische elementen van het objectief recht en het subjectief recht, tussen wetgeving en wetsuitvoering.
Het werken vanuit het JRM 2 is een herhaalbaar wetsproces, waardoor het leren van toepassen van Wetsanalyse ook makkelijker wordt en Wetsanalyse beter, sneller en goedkoper kan worden uitgevoerd.
Tenslotte leidt het maken van de juridische scenario’s automatisch tot een set van testgevallen, welke gebruikt kan worden om op een vroeg moment in de ontwikkeling van nieuwe wet- en regelgeving of analyse van bestaande wet- en regelgeving te kunnen simuleren wat de nu beschreven toepassing van de wet- en regelgeving in de uitvoeringspraktijk tot gevolg heeft. Validatie van de logische en technische modellen in de realisatie met dezelfde testgevallen borgt dat ondersteuning van de juridische scenario’s met IT wordt geïmplementeerd zoals ze conceptueel zijn gemodelleerd. Een verdere inhoudelijke beschrijving van juridische scenario’s en juridische aktes wordt uitgebreid beschreven in toekomstige publicaties. Hierin zullen meerdere voorbeelden worden uitgewerkt ter verdere verduidelijking van deze elementen van het JRM 2.